کاخ آپادانا

قدیمی‌ترین و باشکوه‌ترین قسمت تخت جمشید این کاخ است که به دستور داریوش اول ساخته شد و اتمام آن پس از ۳۰ سال در دوران فرمانروایی خشایارشاه رقم خورد. این کاخ یک تالار اصلی با ۳۶ ستون و ۱۲ ستون در شرق، غرب و شمال داشت که متأسفانه از آنها تا دوره قاجار تنها ۱4 ستون باقی مانده است. کاخ آپادانا به فرمان داریوش برای برگزاری مراسم بزرگ و مهم همچون جشن نوروز یا پذیرش نمایندگان کشورهای وابسته ساخته شد. این تالار گنجایش بیش از ۱۰ هزار نفر را داشت.

کاخ اختصاصی داریوش| تچر 

کاخ اختصاصی داریوش اول هخامنشی با نام «کاخ تچر» نیز شناخته می‌شود. تچر یا «تچرا» به معنای «خانه زمستانی» است. این کاخ یکی از اولین بناهای ساخته شده در این مجموعه بود که در جنوب غربی کاخ آپادانا و رو به جنوب و آفتاب قرار دارد و به همین دلیل به آن کاخ زمستانی نیز می‌گفتند.

تالار اصلی این کاخ ۶ درگاه ورودی داشته که دو در به ایوان جنوبی، یک در به ایوان شرقی، یک در به ایوان غربی و دو درگاه دیگر به اتاق‌های شمال تالار راه داشتند. بر دیوارها و درگاه‌های این کاخ کتیبه‌های مختلفی حک شده که مضمون آنها ستایش داریوش، جانشینی خشایارشاه و اشاره به برخی جزئیات ساخت بنا است. 

کاخ هدیش| کاخ شخصی خشایارشا

هدیش معنای «جای بلند» می‌دهد و بسیاری معتقدند نام همسر دوم خشایارشاه بوده است. این کاخ در جنوبی‌ترین و پر ارتفاع‌ترین بخش تخت جمشید قرار گرفته و کاخ شخصی خشایار شاه به شمار می‌رفت.

کاخ صد ستون تخت جمشید

از دیگر کاخ‌های مهم تخت جمشید کاخ صد ستون نام دارد که از نظر وسعت دومین کاخ هخامنشی به شمار می‌رفت. این کاخ در زمان خشایار ساخته شد و در تالار مرکزی خود صد ستون داشت. به دلیل اینکه روی درگاه شمالی این کاخ نقش‌های حکاکی شده از ۱۰۰ سرباز وجود دارد بسیاری معتقدند که این مکان محلی برای دیدار پادشاه با سربازان و سلحشوران بوده است. 

کاخ سه دروازه تخت جمشید| دروازه شاه

این کاخ با نام دروازه شاه، تالار شورا و کاخ مرکزی نیز شناخته می‌شود که با سه درگاه و چندین راهرو به کاخ‌های مجاور ارتباط پیدا می‌کرد. روی پله‌های این کاخ تصویر نجیب‌زادگان پارسی که با شاخه نیلوفری در دست به دیدن پادشاه می‌آمدند، حکاکی شده است.

آرامگاه‌های تخت جمشید

در مجموعه تخت جمشید و بر روی کوه رحمت در مجاورت تخت جمشید می‌توان آرامگاه اردشیر دوم و اردشیر سوم را دید. برای دیدن این دو مقبره باید از کوه بالا رفت تا بتوان شکوه آنها را از نزدیک به تماشا نشست.